چکیده

 حضور حجم گستردۀ توأم با ظرفیت ‏های فکری و بلاغی داستان‏ های پیامبران در قرآن کریم، مایۀ پذیرش نقش ‏های گوناگون از سوی این قصص قرآنی در عرصة شعر فارسی شده ‏است. در این‏ میان، گستردگی رخدادهای دورة حیات و تنوّع ابعاد شخصیتی حضرت موسی کلیم‏الله(ع) در قرآن، به‏ویژه تقابل او با نیروهای مخالف در چندین جبهۀ اعتقادی، سیاسی و اقتصادی، سبب شده‌است سرایندگان فارسی‌زبان هریک به‌تناسب افق فکری خود دریافت‏ های گوناگونی از آن به‌عمل آورند و به‏ دلیل اشتمال آن بر گزیده های حکمت و عرفان و چکیدۀ نظریّات تعلیمی صوفیه و اهل تصوّف، آن را آیینۀ طریقت و دستورالعمل آموزه‌های خود قرار دهند. موضوع این مقاله، تحلیل کارکرد‌های چندگانۀ داستان موسی(ع) در شعر فارسی با تأکید بر نقش و بن‏مایه ‏های تعلیمی و تربیت عرفانی آن، بر پایۀ دو شیوة سندکاوی و بررسی توصیفی است. بر اساس این پژوهش، کارکردهای این قصّه در شعر فارسی دارای چهار گونۀ ستایشی، وصفی، تعلیمی و عرفانی است و دو کارکرد اخیر، افزون بر هم‏ سویی با اهداف قرآنی آن، از جذّابیت، لطایف عرفانی، دلالت‏ های معنایی چندگانه و نقش‏های انگیزشی و اقناعی برخوردار است و به‌همین‌‌سبب، در نظام تربیت اجتماعی و تعلیم باطنی ایرانیان پیوسته به‌عنوان «رسانة» تربیتی و معرفتی مورد توجّه بوده‌است.
 

کلیدواژه ها: قصص قرآن؛ کارکردهای داستانی؛ ادبیات تعلیمی؛ موسی(ع)؛ شعر فارسی

نویسندگان:

احمد امیری خراسانی: استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

 محمدرضا صرفی: استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

 عباس زاهدی: دانشجوی دکتری بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان  

فصلنامه پژوهش های ادبی – قرآنی – دوره 5، شماره 1 – شماره پیاپی 17، بهار 1396.

برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید.