به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شهدای مدافع حرم به نقل از گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، شواهد فراوانی است که نشان می‌دهد ایران به دنبال نوعی توافق همه جانبه برای حل مشکلات منطقه‌ای است که الگوی آن از سوی امریکا و قدرت‌های بین‌المللی به کشورهای منطقه تحمیل نشده باشد. 

پس از آغاز مذاکرات برجام یکی از نکاتی که به شدت در فضای رسانه‌ای مورد توجه قرار گرفت، بحث مذاکرات منطقه‌ای و آغاز فاز جدیدی برای حل سایر مسائل بین ایران و غرب در این حوزه بود. واقعیت این است که در طول سال هایی که مذاکرات مرتبط با پرونده هسته‌ای ایران در دست اقدام بود، سایر بحث‌ها نیز در مذاکرات یکی پس از دیگری مطرح می‌شد. برخی از این موارد هنگام مذاکرات و از طریق کانال‌های جداگانه‌ای پیگیری می‌شد. به عنوان مثال بحث تبادل زندانیان دو طرف یکی از مواردی بود که در مذاکرات به نتیجه رسید. این مسئله از طریق کانال جداگانه‌ای بین مقامات اطلاعاتی ایران و امریکا پیگیری شد و در نهایت به آزاد شدن تعدادی از زندانیان دو طرف و همچنین اعطای برخی امتیازات اقتصادی به ایران از جمله پرداخت بدهی 1/6 میلیارد دلاری امریکا به ایران انجامید. 

با این حال مسئله منطقه و مذاکرات منطقه‌ای مسئله‌ای نبود که بتوان آن را به راحتی در این چارچوب وارد کرد. شاید مهم‌ترین مشکل در این باره اختلافات بنیادین ایران و غرب بر سر منطقه به خصوص موجودیت رژیم صهیونیستی بود؛ مسئله‌ای که ایران به هیچ عنوان حاضر به پذیرش آن نبود. از سوی دیگر ایران رویکرد امریکایی‌ها را به طور کلی در منطقه غیرسازنده می‌دانست. ایران بارها بر این نکته تأکید کرده بود که حضور امریکایی‌ها در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه نه تنها باعث ناامنی فزاینده در کشورهای مسلمان شده بلکه امریکایی‌ها بارها از افراطیون مذهبی به عنوان عاملی در جهت فشار بر ملت‌های مستقل منطقه استفاده کرده‌اند. 

در کنار این ایران نظم متفاوتی را برای منطقه در نظر دارد که به هیچ عنوان با پارامترهای امریکایی‌ها قابل مقایسه نبود. این اختلاف نظر آنچنان عمیق بود که ایران حتی دعوت امریکا برای حضور در ائتلاف ضدداعش را نپذیرفت و ترجیح داد با کشورهایی همانند سوریه، عراق و روسیه یک ائتلاف مستحکم جهت مقابله با حضور داعش در منطقه ترتیب دهد. حتی پس از امضای توافق هسته‌ای و بلافاصله پس از آن رهبر معظم انقلاب اسلامی طی سخنانی بر این نکته تصریح کردند که مذاکرات برجام تنها در چارچوب مسئله هسته‌ای قابل پیگیری است و بحث‌های منطقه‌ای در آن جایی ندارند. 

این نکته به مناسبت‌های گوناگون از سوی سایر مقامات سیاسی ایران نیز بیان شد که ایران حاضر به تن دادن به یک برجام منطقه‌ای دیگر نیست. 

ایران با مذاکره مخالف است؟

با این حال سؤال اساسی این است که آیا ایران به طور کلی با هر گونه مذاکره در خصوص منطقه و بحران منطقه‌ای مخالف است. به نظر می‌رسد جواب این مسئله با نشانه‌های فراوانی که هم اکنون وجود دارد منفی است. ایران تاکنون بارها در مذاکرات گوناگون بین‌المللی در خصوص سوریه حضور پیدا کرده است، به عنوان مثال زمانی که برخی از کشورهای تأثیرگذار در حال رایزنی برای بهبود وضعیت سوریه بودند، این ایران بود که با فشار بر امریکا، مصر را نیز وارد این مذاکرات کرد. از سوی دیگر ایران به عنوان یک قدرت مؤثر در سوریه از ارکان مذاکرات آستانه محسوب می‌شود؛ مذاکراتی که با حضور کشورهای ایران، روسیه و ترکیه در حال برگزاری است و نقش مؤثری در کاهش تنش و درگیری در این کشور جنگ‌زده داشته است، با این حال ایران بارها آمادگی خود را برای مذاکره با کشورهای منطقه در خصوص مسائل اختلافی اعلام کرده است، به عنوان مثال رهبر معظم انقلاب اسلامی به صراحت به این نکته اشاره کردند که ایران به دنبال حل اختلافات خود به صورت برادرانه با کشورهای مسلمان است. ایران حتی مذاکراتی را با عربستان به عنوان اصلی‌ترین قدرت معارض منطقه‌ای خود در عمان ترتیب داد، اما این سعودی‌ها بودند که میز مذاکرات را بر هم زدند. 

برخورد گزینشی با کشورهای اروپایی

با این تفاصیل به نظر می‌رسد ایران هیچ مشکلی با مذاکرات در مورد حل مشکلات منطقه ندارد، اما به دنبال ایجاد یک چارچوب بومی برای این مسئله است. طبیعی است که ایران به هیچ عنوان حاضر نیست در مذاکراتی قدم بردارد که اصول و نقشه آن از سوی امریکایی‌ها دیکته شده باشد. در برجام ایران به دلیل محدودیت فراوان از جمله وجود قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد مجبور به بازی در زمینی بود که امریکایی‌ها تدارک دیده بودند، به عنوان مثال در حوزه فنی بسیاری از مختصات توافق از سوی طرف امریکایی به ایران تحمیل شد. 

اگرچه با مقاومت مذاکره کنندگان ایرانی بسیاری از این محدودیت‌ها از بین رفت اما عملاً ایران نتوانست به آنچه در حوزه اقتصادی و فنی مدنظر داشت برسد. در حوزه منطقه به دلیل پشتیبانی و حضور قوی روسیه هم اکنون هیچ قطعنامه بین المللی در خصوص محکومیت ایران یا حضور ایران در عراق و سوریه وجود ندارد. از سوی دیگر دولت‌های عراق و سوریه نیز عنوان کرده‌اند که نیروهای ایرانی با دعوت رسمی این کشور مسئولیت مبارزه با داعش را بر عهده دارند، از این رو طبیعی است که ایران دیگر تن به مذاکراتی ندهد که دستور کار اصلی آن از سوی امریکایی‌ها تحمیل شده باشد. حالا نیز به نظر می‌رسد ایران قصد توسعه این مذاکرات را به سایر کشورها دارد. با این حال این تماس‌ها در خصوص منطقه اغلب به صورت کاملاً کنترل شده بدون حضور امریکایی‌ها صورت می‌پذیرد، به عنوان مثال رسانه‌های غربی به این نکته اشاره کردند که دیدارهای بین دیپلمات‌های ایرانی و اروپایی در خصوص منطقه صورت پذیرفته است. 

آلمان، فرانسه و انگلستان از جمله کشورهایی هستند که به دلیل منافع فراوان در منطقه تمایل دارند به صورت مستقل در خصوص منطقه وارد گفت و گو شوند، البته ایران سیاست جداگانه‌ای برای گفت و گو با هر کدام از این کشورها در پیش گرفته است، به عنوان مثال ایران به دلیل مواضع خصمانه فرانسه تاکنون به درخواست‌های این کشور برای مذاکره پاسخ روشنی نداده است. 

آلمانی‌ها وضعیت بهتری در این رابطه دارند. در کنار این، به دلیل نفوذ فراوانی که دولت انگلستان بر حکومت سعودی دارد ایران مذاکرات جدی را برای حفظ جان مردم یمن و کاستن از آلام آنها آغاز کرده است. حمید بعیدی‌نژاد سفیر ایران در بریتانیا نیز چندی پیش با اشاره به گفت و گوهای عباس عراقچی معاون وزیر امورخارجه با مقامات سیاسی لندن در خصوص بحث منطقه گفت: وقتی به مباحث مربوط به تحولات منطقه‌ای می‌رسیم تفاهم دو طرف کامل نیست و دو کشور اختلاف نظرات مهمی با یکدیگر دارند اما در عین حال با توجه به اشتراک نظر دو کشور مبنی بر ضرورت پایان هر چه سریع‌تر جنگ یمن که به یک جنگ تمام عیار غیر انسانی انجامیده است، ایران و انگلیس تصمیمات مهمی در خصوص اقدام به پایان دادن به بحران اتخاذ کردند. اینکه در نهایت مذاکرات ایران و انگلستان بر سر منطقه و پایان دادن به بحران یمن به کجا بینجامد، نکته‌ای است که فقط زمان به آن پاسخ خواهد گفت، اما به هر ترتیب ایران حسن نیت خود را برای حل مسئله یمن به خوبی نشان داده است. 

ایران انحصار قدرت‌های بین المللی را در منطقه می‌شکند

با جمع بندی موارد فوق به خوبی روشن است که ایران قصد ندارد اولین و آخرین حرف را در منطقه بزند، اما در عین حال به هر گونه ساختار تحمیلی از سوی قدرت‌های غربی به خصوص امریکایی‌ها بی‌اعتماد است. ایران به دنبال یک الگوی بومی برای گفت و گوهای منطقه‌ای و بین‌المللی برای حل مشکلات خاورمیانه است و این نکته را به صراحت بیان کرده است. نمی‌توان از کنار این مسئله به این سادگی گذشت که ایران موفقیت‌های خوبی را نیز به دست آورده است. در صورتی که ایران بتواند الگوی مد نظر خود را در صحنه سیاسی همانند صحنه میدانی جلو ببرد، اولین بار خواهد بود که یک کشور خاورمیانه‌ای در بازآرایی این منطقه جدید به صورت جدی حضور می‌یابد؛ امری که در طول 200 سال اخیر در انحصار قدرت‌های بین‌المللی بوده است.

منبع: روزنامه جوان