به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شهدای مدافع حرم به نقل از گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، با خروج ایالات متحده آمریکا از برجام، این توافق بین‌المللی در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است. در این میان روس‌ها طی مواضع مختلفی به صراحت تاکید کرده‌اند که جمهوری اسلامی ایران به تمامی تعهداتش پایبند بوده و اقدامات دولت ترامپ را نگران‌کننده خوانده‌اند. از سوی دیگر پیوستگی منافع روسیه و غرب این اجازه را به مسکو نمی‌دهد که اگرچه منافع زیادی در حفظ برجام دارد، اما برای پایداری آن تنش‌های فعلی که با غرب دارد را بیش از این تشدید کند. از همین رو، به منظور تحلیل رفتارهای روسیه در خصوص برجام و منافع این کشور در تحولات اخیر، گفت‌وگویی را با حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر مسائل بین‌الملل و کارشناس حوزه اوراسیا داشتیم.

با خروج آمریکا از برجام روسیه هیچ سودی نمی‌برد

این کارشناس مسائل بین‌الملل، با بیان اینکه دیدگاه‌های مختلفی  در کشور نسبت به روسیه وجود دارد، با اشاره به یکی از این نقطه‌نظرها که در محافل سیاسی و رسانه‌ای گسترده است، اظهار داشت: واقعیت این است که یک عده‌ای در کشور ما در هر شرایطی کلاً تمایلی به روسیه ندارند. در هر اقدام روسیه مطالبی را با مضمون «روس‌ها می‌خواهند فرصت‌طلبی کنند و دنبال منافع خودشان‌اند» مطرح می‌کنند. گویی که فقط روسیه به دنبال منافع خودش است و دیگران نیستند!

وی در ادامه ضمن بیان این که در موضوع برجام مخالفین روسیه اینگونه تحلیل می‌کردند که روسیه از اساس با دستیابی جمهوری اسلامی ایران به برجام مخالف بود، می‌افزاید: در موضوع برجام هم عده‌ای می‌گفتند روسیه کلاً با برجام مخالف است. برای این که هر قدر تضاد بین ایران و غرب بیشتر باشد، ایران به روسیه نزدیک‌تر شده و بر همین مبنای غلط نتیجه می‌گیرند که خروج آمریکا از برجام به نفع روسیه است. چرا که این موضوع باعث می‌شود روابط به سمت تنش‌ بیشتر با غرب رفته و در نهایت روسیه و چین از این شرایط بهره‌برداری می‌کنند.

روس‌ها برجام را مبنایی برای عدم اشاعه تفسیر می‌کنند

بهشتی‌پور در ادامه با بیان این که این تحلیل در مبنا غلط است، گفت: روسیه به دلیل آن که منافع زیادی در برجام داشت، مخالف آن نبود، نه به دلیل این که طرفدار آمریکا باشد. روس‌ها به دلیل این که توافق برجام را مبنایی برای عدم اشاعه تفسیر می‌کردند و معتقد بودند اگر ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند، امنیت روسیه تهدید می‌شود، در پی دستیابی به آن بودند. به همین دلیل هم بود که تا قبل از برجام به تمام قطعنامه‌هایی که علیه ایران صادر می‌شد، رای مثبت دادند. این‌ها هم نه به‌خاطر همکاری با آمریکا، بلکه به‌دلیل احساس تهدیدی که داشتند، صورت گرفت. اما در برجام، ایران اقداماتی را انجام داد که این بهانه از دست غربی‌ها و این تهدید از روس‌ها گرفته شد که ایران در پی ساخت سلاح هسته‌ای است. هر چهار مسیری که احتمال می‌رفت ممکن باشد که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند، در برجام بسته شده بود. از سوی دیگر هم با نظارت‌های صورت گرفته مشخص شد که ایران از اول هم نمی‌خواسته سراغ سلاح هسته‌ای برود و این یک دروغ بزرگ بود که صهیونیست‌ها تبلیغ می‌کردند و متاسفانه در روسیه هم نفوذ داشتند.

این کارشناس مسائل اوراسیا در ادامه با اشاره به سیاست رسمی روسیه در حمایت از برجام، افزود: از طرف دیگر روس‌ها تحلیل‌شان این بود که بهانه‌هایی که برای تهدید ایران وجود داشت، از بین می‌رود و مسکو با دست بازتری با ایران روابط خود را برقرار می‌سازد. از جمله مهم‌ترین مساله‌ای که صورت گرفت این بود که سامانه‌های دفاعی اس-300 را که پیش از این مدودف روند تحویل آن‌ها را متوقف کرده بود، آقای پوتین بعد از برجام دستور تکمیل قرارداد آن را صادر کرده و نهایتاً این سامانه‌ها به کشورمان تحویل داده شد. در واقع مسیر همکاری‌های ایران و روسیه بعد از برجام بازتر شد و طی این مدت شاهد افزایش سطح روابط میان ایران و روسیه هم بوده‌ایم و این امر دقیقاً به نفع روسیه هم می‌باشد.

راهبرد روسیه پس از خروج آمریکا از برجام

این کار شناس مسائل بین‌الملل در ادامه با اشاره به رویکرد روسیه پس از خروج ایالات متحده از برجام، گفت: تاکید روسیه بر این است که با اتحادیه اروپا و چین برای ادامه برجام همکاری کند. چرا که همانطور که پیش از این گفته شد، ادامه برجام را در راستای منافع خودش می‌بیند. از سوی دیگر، روس‌ها ‌نگاهی نیز به تحریم‌های ایالات متحده دارند.

وقتی می‌بینیم لوک‌اویل به صراحت روابطش را با شرکت‌های نفتی ایران قطع و اعلام می‌کند که دیگر حاضر نیست در ایران سرمایه‌گذاری کند، این نشان می‌دهد که نه‌تنها این شرکت نفتی، بلکه دیگر شرکت‌هایی که با غرب روابط خوبی دارند نیز نگران تحریم‌های ثانویه آمریکا هستند و آن‌ها هم مانند کشورهای اروپایی حاضر به ریسک کردن در برابر ایران نیستند. چرا که نگران‌اند خودشان هم تحریم بشوند و جریمه‌های هنگفتی را بپردازند.

وی در ادامه با اشاره به تحریم‌های اعمال شده توسط ایالات متحده علیه روسیه، می‌افزاید: نکته جالب‌تر اینجاست، روسیه‌ای که خود در زمینه‌های مختلف از جانب آمریکا تحریم شده، اما نگران آن است در حوزه‌های دیگری که با غرب رابطه دارد، از طریق همکاری با ایران دچار چالش شود. روسیه به دنبال راهکاری است که بتواند به وسیله اتحادیه اروپا و چین مناسبات ایران را بعد از خروج آمریکا از برجام ادامه بدهد. اما خوب موانع جدی‌ای در این میان وجود دارد که علاوه بر موضوع ایالات متحده، مساله تحریم‌هایی که روسیه به دلیل بحران اوکراین و الحاق کریمه از سوی اتحادیه اروپا متحمل شده نیز مطرح است. بنابراین یک معادله چندمجهولی است که باید موقعی حل شود که ببینیم اتحادیه اروپا واقعاً می‌تواند راهکارهایی را پیدا کند برای اینکه برجام را حفظ کند یا نه. واقعیتش این است که روسیه چنین امکاناتی را ندارد. حتی اتحادیه اروپا هم ندارد. اما امیدوارند که بتوانند از طریق کمک چین و همین‌طور شرکت‌های کوچک و  متوسط، راهکاری برای این که برجام کاملاً کنار گذاشته نشود و بدون آمریکا ادامه پیدا کند، بیابند.

روسیه به خوبی از هدفگذاری برای 190 هزار سو آگاه است

بهشتی‌پور در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگار تسنیم در خصوص مواضع روس‌ها و تفسیر آن‌ها در خصوص دستور اخیر مقام معظم رهبری پیرامون فراهم‌سازی زمینه بازگشت به 190 هزار سو، اظهار داشت: روسیه خوب می‌داند که این 190 هزار سو یک هدفگذاری است و ایران می‌خواهد به سمت غنی‌سازی این مقدار حرکت کند.  ایران اگر با سانتریفیوژهای IR-1 (سانتریفیوژهایی که الان دارد استفاده می‌کند) بخواهد این کار را انجام بدهد، باید 190 هزار سانتریفیوژ بسازد. بنابراین کار زیادی می‌برد و زمان‌بر نیز است. اما اگر با نسل جدید سانتریفیوژهای IR-8 که هر یک عدد آن‌ها برابر تعداد زیادی از سانتریفیوژ‌های IR-1 قدرت و ظرفیت غنی‌سازی دارد، این کار را صورت دهد، با تعداد بسیار کمتری می‌توان به این هدف دست یافت. اما این که ایران بخواهد این امر را زودتر انجام بدهد، مستلزم تامین مواد اولیه و همچنین ساخت آن تعداد سانتریفیوژ است. آقای صالحی گفته‌اند که ما 10 ماهه می‌توانیم آن را انجام بدهیم. در هر صورت روسیه بر جزئیات واقف است و اطلاع دارد که محل مصرف و هدفگذاری و نیاز ایران چی هست.

وی در ادامه با بیان این که این امر از نگاه روس‌ها منافاتی با برجام ندارد، افزود: مساله دوم این است که روسیه می‌داند این امر زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام می‌شود و وقتی همه این‌ها زیر نظر آژانس باشد، به سمت بمب هسته‌ای نمی‌رود. بلکه به سمت نیازهای صنعت هسته‌ای ایران می‌رود. از طرف دیگر، روسیه قراردادی با ایران دارد که تا سال 2021 سوخت نیروگاه بوشهر را برای راکتور 1000 مگاواتی تامین می‌کند. این راکتور به اورانیوم غنی‌شده در سطح حدود 3.7 درصد نیاز دارد، که فکر می‌کنم در سال حدود 50 تن سوخت می‌شود. این 190 هزار سو قرار است آن سوخت را تامین کند. یعنی از سال 2021 که روسیه دیگر تعهدی برای تامین سوخت نیروگاه بوشهر ندارد، ایران خودش باید سوخت آن را تامین کند. لذا این امر در هیچ تعارضی با برجام قرار ندارد و روس‌ها هم به خوبی این را می‌دانند و بر خلاف گذشته هیچ نگرانی ندارند. لذا می‌بینیم که روسیه هم مخالفتی نکرد و موضع خاصی هم نشان نداد.

همکاری‌های تحریمی ایران و روسیه

در پاسخ به سوالی در خصوص امکان همکاری‌های ایران و روسیه در حوزه تحریم‌ها، با توجه به افزایش قابل توجه فشارهای اقتصادی ایالات متحده علیه روسیه و از سوی دیگر امکان تلاش آمریکا برای بازگرداندن قطعنامه‌های پیشین علیه ایران، این کارشناس مسائل بین‌الملل، اظهار داشت: واقعیت این است که تحریم‌های روسیه نه به لحاظ کمی و نه به لحاظ کیفی، قابل مقایسه با تحریم‌های ایران نیست. لذا این دو مورد را نمی‌توان مقایسه کرد. در حقیقت شکل و محتوای آن تحریم‌ها متفاوت است و شامل بعضی از اشخاص و تعداد محدودی از کالاها و خدمات که روسیه از آن‌ها استفاده می‌کند و تعدادی از حساب‌های بعضی مقامات دولتی روسیه در اروپا یا آمریکا می‌شود.

وی ادامه داد: اما در موضوع ایران، باید در وهله نخست گفت که بازگشت قطعنامه‌های پیشن به سادگی ممکن نیست. برای بازگشت این قطعنامه‌ها یک کمیته ویژه باید تشکیل شود و رسیدگی کند، سپس ارجاع بدهد به یک کمیته تخصصی، کمیته تخصصی در اجلاس  وزرای خارجه مطرح کند و اگر نتیجه نرسید در شورای امنیت ببرد و باز اگر نتیجه‌ای حاصل نشد، تازه آن موقع است که احتمال بازگشت آن قطعنامه‌ها و تحریم‌ها وجود دارد. اما آمریکا خود یک طرفه می‌خواهد تحریم‌هایی را وضع کند. لذا تا زمانی که آن قطعنامه‌ها باز نگشته‌اند، دست روسیه برای همکاری با اروپا، هند، چین و دیگر شرکای اقتصادی ایران باز است تا به نوعی تلاش کنند تا تحرکات آمریکا خنثی شود. در عالم واقع اما اگر بخواهیم بحث کنیم، این امر خواسته‌اش از سوی روس‌ها وجود دارد، اما توانش وجود ندارد. مگر اینکه تمهیدات جدیدی را خلق کنند.

بهشتی پور افزود: از سوی دیگر باید توجه داشته‌ باشیم که این موضوع بیش از آن که به روسیه مبتنی باشد، به همت داخلی و یکپارچگی ملی ما بستگی دارد که به چه میزان اقتصاد مقاومتی تحقق یافته و به این فضای به وجود آمده کمک کند تا ایالات متحده وادار به تجدید نظر شود.

وتوی روسیه در شورای امنیت تنها به‌خاطر روابط با ایران نبود

بهشتی‌پور در ادامه در پاسخ به سوالی پیرامون وتوی اخیر روسیه در شورای امنیت در خصوص قطعنامه‌ای به پیشنهاد بریتانیا که در حوزه یمن خواستار تحریم تسلیحاتی کشورمان و اعمال فشارهای بیشتر علیه انصارالله شده بود، گفت: آراء روسیه در شورای امنیت را می‌بایست در چارچوب منافعی که روس‌ها برای خودشان تعریف می‌کنند تحلیل کرد.

وی اضافه کرد: زمانی که روسیه به آن 6 قطعنامه رای مثبت می‌داد، آن را تهدیدی برای امنیت خود هم می‌دانست و برای آمریکایی‌ها نبود. در مورد یمن هم به این دلیل وتو می‌کند که منافعش در یمن در این سمت و سو قرار گرفته که هر آنچه که غرب اراده کرده، تحقق پیدا نکند. این وتو صرفاً به دلیل روابط این کشور با ایران نبود. روسیه استنباطش این است که غرب با این ماجراجویی که عربستان و امارات انجام می‌دهند، می‌خواهد اقدامات جدیدی را صورت دهد.

پیش از این در سال 2014 و 2015، روسیه به دو قطعنامه در شورای امنیت که ذیل فصل هفتم و ماده 42 علیه امنیت یمن بود، رای مثبت و در یک مورد هم رای ممتنع داد. آن موقع هم می‌توانست وتو کند، اما این کار را نکرد. تصورش این بود که در معادلات یمن باید جلوی انصارالله گرفته شود، اما پس از آن که شاهد تجاوز نظامی عربستان و امارات با اتکاء به همین قطعنامه‌ها بود، اینجا آمد و دیگر اجازه نداد که این اتفاق بیفتد.