آیت‌الله محمدهادی یوسفی غروی، استاد و محقق تاریخ حوزه علمیه در گفت وگو با ایکنا؛ گفت: پیامبر(ص) بعد از اتمام مناسک  و اعمال حج در حجة‌الوداع بلافاصله از مکه خارج شدند که همین مبنایی شده تا اهل سنت هم در بیرون رفتن از مکه استعجال کنند.

یوسفی غروی ادامه داد: برخی در مورد غدیر آورده‌اند که اوائل بعد از خروج پیامبر(ص) از مکه، جبرئیل آیه «يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ …(مائده/67)» را نازل کرد ولی حضرت چون خوف پیامدهای این اعلان را داشتند، دست نگه‌داشتند، اما دوباره جبرئیل آمد و بخش بعدی آیه یعنی «وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ» را نازل کرد و در بار سوم نیز «وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ» و وقتی این بخش آیه تمام شد، پیامبر تضمینی از خدا دریافت کرد و اقدام به اعلان ماجرای غدیر فرمودند.

وی در مورد اینکه برخی گفته‌اند «الناس» که بعد از «یعصمک» بیان شده ناظر به حفظ پیامبر(ص) از یهودیان است، تصریح کرد: این مسئله بیشتر حدس و تحلیل است و انتساب به یهود نمی‌تواند، ریشه درستی داشته باشد، بلکه مراد تضمین حفظ پیامبر از دست منافقان بیشتر صحیح است.

این استاد و محقق تاریخ حوزه بیان کرد: طبق این نقل، آیه سوم سوره مائده یعنی اکمال «… الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا …» نیز که 63 آیه قبل از ابلاغ است، سپس نازل شده است و این افراد آیه ولایت را هم جزء آیات غدیر تلقی نمی‌کنند در صورتی که به نظر بنده در تتبعی که کرده‌ام و روایاتی هم وجود دارند سوه مبارکه مائده دارای نزول دفعی است و یکجا بر قلب مبارک پیامبر(ص) نازل شده است.

یوسفی غروی با بیان اینکه ما خودمان را به زحمت انداخته‌ایم و آیات را تکه تکه می‌کنیم بیان کرد: سوره مائده یکبار نازل شده، بنابر این آیه 3، 55 و 67 مائده نیز به ترتیب نازل شده و هر سه نیز مربوط به غدیر و ولایت امیرمومنان است.

عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) گفت: مشهور این است که آیه ولایت «إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ» در مدینه و مسجدالنبی نازل شده است و طبق روایتی از طرق اهل سنت بیان کرده‌اند که پیامبر وارد مسجد شدند و در مسجد، سائلی را دیدند و سائل اشاره کرد که انگشتری از فردی که در مسجد مشغول نماز است به عنوان هدیه گرفته است و آن شخص امام علی(ع) بود در  صورتی که در تفسیر عیاشی سمرقندی در قرن چهارم نقل شده که سوره مائده عصرگاه روز عرفه نازل شده است، بنابر این اگر ملتزم به این مسئله شویم که مائده در روز عرفه نازل شده آیه 55 یعنی ولایت هم مرتبط با غدیر است.

تصحیح یک غلط مشهور

یوسفی غروی در توضیحی در مورد عرفه نیز بیان کرد: یک غلط مشهوری توسط وعاظ ما تبلیغ می‌شود و عرفه را به معنای معرفت معنا می‌کنند در صورتی که عرفه، محلی برای اعتراف به ذنب است و اعتراف به ذنب معصوم(ع) نیز نوعی بی‌احترامی است.

این استاد تاریخ حوزه علمیه در ادامه به بحث حضور حضرت علی(ع) در یمن در هنگام واقعه غدیر اشاره و تصریح کرد: در مورد تعداد سفرهای امام به یمن اختلاف است و تا چهار مورد ذکر شده ولی در مورد حضور حضرت در یمن در این ماجرا تردیدی نیست و حضرت با اطلاع پیامبر حرکت کردند؛ در روایتی ذکر شده که امام علی(ع) بعد از یمن وارد مکه و مسجدالحرام شد و ماجرای اعطای انگشتری به سائل نیز در روز هشتم ذی حجه و در مسجدالحرام رخ داده، لذا روایت مربوط به مدینه درست نیست.

یوسفی غروی با بیان اینکه این مطلب که با انگشتری می‌شد چندین زمین گران قیمت خریده شود، صحت ندارد و داستان است، بیان کرد: یکی از مشکلاتی که موجب التباس بر شیعه در ماجراهای تاریخی شده این است که چون شیعه در اقلیت بوده و مجبور به احتجاج با اهل سنت در ذکر فضائل و مناقب در مقام احتجاج وارد می‌‍شدند، لذا استناد و تمسک آنان به روایات اهل سنت زیاد است و در منابع نیز روایات آنان دائما تکرار شده و می‌شود از این رو ریشه روایت اهدای انگشتری در مدینه از کشاف است در حالی که هشتم ذی حجه در خبر حذیفه و عمار یاسر بیان شده است.

یوسفی غروی با تاکید بر نزول یکدفعه سوره مائده تصریح کرد: برخی به واژه «اکملت» ایراد کرده‌اند که ماضی است در صورتی که باید گفت در قرآن موارد متعدد مانند تبت یدا و … به ماضی بیان شده ولی معنای ماضی ندارد یا در مورد یوم که برخی بحث کرده اند 24 یا 12 ساعت یا کمتر و بیشتر است باید گفت مراد از یوم، امروزه و از امروز است.

این تاریخدان به سوره مبارکه معارج و ارتباط آن با بحث غدیر هم اشاره و در پاسخ به این سؤال ایکنا که برخی معتقدند که ماجرای کشته شدن حارث بن نعمان مدتی بعد از غدیر بوده است عنوان کرد: باید در این زمینه به چند موضوع توجه کنیم اول اینکه سوره مبارکه معارج، مکی است؛ دوم اینکه آیاتی که محتوای بدی داشته و شان نزول آن زیرسؤال بردن جایگاه یک فرد و قوم و قبیله بوده در نگاشته‌های تاریخی دارای اختلافات زیادی در اسامی و محتوا شده زیرا لکه ننگی برای یک فرد و قوم و قبیله محسوب می‌شد که در این مورد هم رخ داده است؛ سوم اینکه ما یکسری آیات دارای نزول تاسیسی و یکسری دارای نزول تذکیری داریم که در مجموع در مورد آیات سوره معارج تتبع بنده نشان می‌دهد که حارث بن نعمان در غدیر به جای بیعت با امام علی(ع) با بی ادبی سراغ پیامبر رفت و ولایت را زیر سؤال برد و همان موقع پرنده‌ای سنگی بر سر او کوفت و او کشته شد اگرچه نزول آیات معارج در اینجا تذکیری است و نه تاسیسی.

این استاد و محقق برجسته تاریخ اسلام به نوع بیعت با امام اشاره کرد و گفت: بیعت دست دادنی نبود، بلکه افراد چند نفر چند نفر سلام به امیرالمومنین می‌دادند و تعبیر بخ بخ نیز همان تعبیر «به به» فارسی است ضمن اینکه در مورد تعداد افراد حاضر در غدیر نیز تا صد هزار و صد و ده هزار گفته شده ولی 5 تا ده هزار نفر هم بیان شده که دومی درست تر به نظر می‌رسد.

یوسفی غروی به مسئله موقعیت مکانی غدیر که متفرق طرق بوده هم اشاره و بیان کرد: این حرف درست نیست، زیرا عراق و شام و مصر هنوز به آن صورت وارد در اسلام نشده بودند و یمن هم کمی وارد اسلام شده بود، همچنین یمن هم در جنوب مکه است و غدیر چهارراه شهرهای مختلف نبوده است؛ لذا این حرف برخلاف مسلمات تاریخی است که دائما تکرار می‌شود و باید مسائل نادرست در این زمینه را متوقف کنیم.

خطبه یک و نیم صفحه‌ای غدیر

یوسفی غروی به خطبه غدیریه هم اشاره کرد و گفت: برخی خطبه‌ای طولانی و 16 صفحه‌ای از جمله در احتجاج طبرسی بیان شده است که ضعف قرائن دارد و خلاف بلاغت پیامبر(ص) و شرائط سخت زمانی غدیر بوده است از این رو علامه امینی در جلد اول الغدیر این خطبه را در حد یک صفحه و نیم بیان کرده که درست‌تر است.

وی تاکید کرد: یکی از ایرادات خطبا و محققان ما میل به طولانی کردن براساس قانون عرضه و تقاضاست و این گرفتاری در مورد مقتل هم وجود دارد و باعث شده تا تطویلاتی بر اصل ماجرا بار شود؛ در مورد طولانی شدن خطبه غدیر هم به نظر می‌رسد از سوی شیعیان اسماعیلیه و فاطمیون که مراسم باشکوه در غدیر برگزار می‌کردند اینکار صورت گرفته باشد که از طریق فردی به نام طبری که نه طبری معروف شیعه و نه سنی نقل شده است.

تلقی عرفی از ولایت

یوسفی غروی در پاسخ به این سؤال که چرا غدیر بعد از مدت کوتاهی در ذهن مردم فراموش شد و امام علی(ع) هم به آن احتجاجی در ماجرای سقیفه نکردند عنوان کرد: مسئله جانشینی در ذهن بسیاری از مردم آن دوره تلقی عرفی بود و نه دینی، بنابر این مردم تصور نمی‌کردند که یکی از شئون دینی را زیر پا می‌گذارند(این مسئله فرهنگ اهل سنت است همان طور که در ماجرای تعبیر منتسب به پیامبر «شما به امور دنیا از من آگاه‌تر هستید، بیان می‌کنند») همچنین در مورد عدم احتجاج امام علی(ع) نیز باید گفت که امام به وصیت پیامبر(ص) عمل کردند؛ پیامبر فرموده بودند اگر 40 یار یافتی اقدام و گرنه صبر کن و امام یاری نداشت و اگر احتجاجی هم به غدیر صورت گرفت چند ماه بعد از وفات پیامبر و در بازگشت جیش اسامه بود، البته احتجاج حضرت زهرا(س) به فدک چند روز بعد از وفات پیامبر در منابع نقل شده است.

وی در عین حال تاکید کرد: پیامبر در یوم‌الانذار و در طول دوره نبوتشان به مسئله ولایت اشاره داشتن ولی مخالفان امام از طرز تفکر عرفی مردم همچنین بهانه جوانی امام(ع) برای رسیدن به اهداف خود بهره بردند.

یوسفی غروی در مورد بحث جمع‌آوری مصحف توسط امام علی(ع) عنوان کرد: امام علی(ع) احتجاجی به غدیر بعد از وفات پیامبر نکردند و طبق وصیت ایشان مشغول جمع‌آوری مصحف شدند و حتی کسی را به سقیفه برای طرح مسئله غدیر نفرستادند و طبق وصیت پیامبر صبر پیشه کردند، زیرا یار و یاوری نداشتند، البته در مورد مدت زمان جمع‌آوری شش ماه هم ذکر شده، اما از سه تا شش ماه طول کشیده است.

وی تاکید کرد: جمع‌آوری مصحف توسط امام علی(ع) جز مسائل یقینی است، بنابر این برخی گفته‌ها مانند آیت‌الله خویی مبنی بر اینکه قرآن در دوره پیامبر جمع‌آوری شد، درست نیست و خلاف وصیت پیامبر(ص) است.

وی با بیان اینکه ما غالباً از خواندن مقدمات کتب غافل هستیم تصریح کرد: آیت‌الله خویی همان طور که در مقدمه تفسیرالبیان خود آورده، بعد از نوشتن کتاب محدث نوری و بیان تحریف قرآن به این اثر رو آورده است و انگیزه اصلی او نفی تحریف بوده است.  

انتهای پیام