به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شهدای مدافع حرم به نقل از گروه بین‌الملل خبرگزاری فارس، درپی مفقود شدن «جمال احمد حمزه خاشقچی» روزنامه‌نگار و فعال سیاسی عربستانی و معارض سعودی در ترکیه، مقامات و اصحاب رسانه‌های غربی واکنش منفی و گسترده‌ای به این واقعه نشان دادند.

خاشقچی ۵۹ ساله چهارشنبه هفته قبل (یازدهم مهر – سوم اکتبر) برای امور ازدواج خود به کنسولگری عربستان سعودی در استانبول مراجعه کرد اما خروج وی از این ساختمان ثبت نشده است. (+) سه روز بعد (چهاردهم مهر – ششم اکتبر)،‌ خبرگزاری رویترز به نقل از دو مسئول ترکیه‌ای گزارش داد که وی احتمالا کشته شده است.

وزارت خارجه ترکیه نیز ضمن احضار دو مرتبه‌ای سفیر عربستان سعودی در آنکارا، خواستار تفتیش کامل ساختمان کنسولگری این کشور در استانبول شد. (+) «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه نیز با هشدار به مقامات سعودی، تاکید کرد که آنها باید ثابت کنند خاشقچی سالم از کنسولگری خارج شده است.

بعد از گزارش روزنامه «نیویورک تایمز» مبنی بر به قتل رسیدن و سپس تکه تکه شدن جسد خاشقچی برای انتقال راحت‌تر به بیرون از ساختمان کنسولگری (+) مقامات غربی و کشورهایی که ریاض اغلب آنها را متحد نزدیک خود می‌داند، این حادثه را جدی گرفته و ضمن ابراز نگرانی، از عربستان سعودی خواستند که هرچه سریعتر به ابهامات در این‌باره پاسخ شفافی بدهد.

 

 

سازمان «دیدبان حقوق بشر» در همان ساعات اولیه ناپدید شدن خاشقچی، با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «اگر عربستان خاشقچی را پنهانی بازداشت کرده ، این اقدام معنای ربایش می‌دهد و عربستان باید ثابت کند که خاشقچی کنسولگری این کشور در استانبول را ترک کرده است. اثبات ربوده شدن خاشقچی، بحرانی برای حکومت سرکوبگرانه بن سلمان است».

«آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد نیز با ابراز نگرانی از مفقود شدن روزنامه‌نگار معارض سعودی، گفت که این حادثه را به دقت دنبال می‌کند و برای رسیدن به پاسخ، دستور آغاز تحقیقاتی را در استانبول داده است.

«استفان دوژاریک» سخنگوی گوترش با صدور بیانیه‌ای به نقل از وی گفت: «دبیرکل سازمان ملل از خشونت علیه خبرنگاران و روزنامه‌نگاران بسیار نگران است و همواره حامی آنان بوده است. وی در جلسات علنی و خصوصی، این مسئله را با کشورهای عضو مطرح کرده است».

«ماریا اسپینوزا گارسیا» رئیس دوره‌ای مجمع عمومی سازمان ملل نیز از گزارش‌ها مبنی بر احتمال کشته شدن خاشقچی شدیدا ابراز نگرانی کرد.

سازمان عفو بین‌الملل نیز با درخواست از جامعه جهانی برای پایان دادن به سکوت خود در برابر نقض آزادی بیان در عربستان سعودی، اعلام کرد: «اگر کشته شدن خاشقچی صحت داشته باشد، جنایت اعدام در خارج از چارچوب قانونی محسوب خواهد شد… جامعه جهانی باید هرچه سریعتر از سعودی‌ها بخواهد، درباره سرنوشت وی توضیح دهند».

این واکنش تند سازمان‌های بین‌المللی و حقوق بشری به اقدام احتمالی عربستان سعودی در از میان برداشتن روزنامه‌نگار معارض خود، در حالی است که ریاض علی‌رغم سرکوبگری‌هایی که علیه حقوق بشر، آزادی بیان و عقیده انجام می‌دهد همواره با پرداخت مبالغ گزاف از محکومیت‌های بین‌المللی گریخته است.

 

 

«سارا لی ویتسون» مدیر اجرایی بخش غرب آسیا و شمال آفریقای دیدبان حقوق بشر نیز در صفحه توئیتر خود نوشت: «هر شهروند سعودی آشکارا یا پنهان از خواندن این خبر وحشت می‌کند. این بدان معنی است که دولت سعودی می‌تواند هرکسی را که خواست در هر جایی به قتل برساند. راه فراری ندارند. و این دقیقا همان چیزی است که ولی‌عهد سعودی می‌خواهد آنها بیاندیشند».

در ادامه مقامات کشورهای غربی هم سعی کردند که از واکنش به این حادثه جا نمانند و علیه سعودی‌ها اظهار نظر و موضع‌گیری کردند.

سخنگوی وزارت خارجه بریتانیا، که یکی از تامین‌کنندگان اصلی تسلیحات رژیم سعودی در حملات علیه یمن است، ادعای قتل خاشقچی را «فوق‌العاده مهم» خوانده و از ارزیابی اطلاعات در این باره خبر داد.

«پاول رایان» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا هم با «بسیار آزاردهنده» توصیف کردن گزارش‌ها درباره ناپدید شدن این فعال رسانه‌های معارض سعودی، گفت واشنگتن خواستار اطلاعات شفاف در این باره است. رایان همچنین تاکید کرد که برای رسیدن به پاسخ از دولت‌های ترکیه و سعودی، خواهد جنگید.

سناتور «لیندسی گراهام» در واکنشی تهدیدآمیز علیه عربستان سعودی، در صفحه شخصی توئیتر خود نوشت: «توافق داریم که اگر ادعاهای خطای دولت سعودی، ادعاهای درستی باشد، این مسئله برای روابط ایالات‌ متحده و سعودی ویرانگر خواهد بود و باید هزینه گزافی بپردازند؛ هزینه‌های اقتصادی و غیره.»

سناتور «مارکو روبیو» ضمن آرزو برای زنده بودن خاشقچی، اعلام کرد: «اگر این گزارش‌های بسیار آزاردهنده تایید شود، ایالات متحده و جهان متمدن باید پاسخ محکمی (به سعودی‌ها) بدهد و من تمام گزینه‌ها را در سنا بررسی خواهم کرد».

 

 

«تیم کِین» دیگر سناتور آمریکایی نیز با ارسال پیام هشدار به ریاض، در توئیتر خود نوشت: «این یک اتهام بسیار جدی است… باید به حقیقت آنچه که رخ‌داده پی ببریم و سپس عواقب جدی را (علیه عاملان آن) اعمال کنیم. هدف قرار دادن روزنامه‌نگارها باید متوقف شود».

سناتور «دایان فاینستاین» عضو کمیته قضایی مجلس سنای آمریکا نیز در واکنش به احتمال کشته‌شدن خاشقچی، تهدید کرد: «اگر این مسئله صحت داشته باشد، نقض فاحش حقوق بشر است و باید مورد تحقیق قرار بگیرد. هر مقام دولتی نیز که درگیر آن باشد باید حساب پس‌دهد».

«باب کورکر» سناتور ارشد جمهوری‌خواه آمریکایی نیز ضمن ابراز همدردی با خانواده این فعال معارض سعودی، در صفحه شخصی توئیتر خود نوشت: «ضمن اینکه منتظر اطلاعات بیشتری هستیم باید بگویم که ما به هر دولتی که روزنامه نگاران را هدف قرار میدهد پاسخ مقتضی خواهیم داد».

 

 

بعد از گذشت نزدیک به یک هفته از انتشار گزارش‌ها درباره خاشقچی و واکنش‌های متعدد به آن، «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا و «مایک پنس» معاون وی نیز تصمیم گرفتند به آن واکنشی نشان دهند.

ترامپ طی سخنرانی در جمع خبرنگاران کاخ سفید، در پاسخی مبهم به سوال درباره سرنوشت خاشقچی، گفت: « من درباره این موضوع نگران هستم. داستانهای بدی درباره آن وجود دار دوست ندارم درباره آن بشنوم، امیدوارم به زودی(سرنوشتش) مشخص شود. در حال حاضر کسی چیزی درباره آن نمی‌داند».

پنس نیز با ابراز تأسف و تأثر از احتمال کشته‌شدن این فعال سعودی، در صفحه توئیتر خود نوشت: «اگر درست باشد یک روز تراژیک است. خشونت علیه روزنامه نگاران تهدیدی برای آزادی بیان و حقوق بشر است. جهان آزاد واکنش خود را محفوظ می‌دارد».

وزارت خارجه آمریکا نیز در واکنش دیرهنگام به این قضیه، با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: « ما گزارش‌های ضد و نقیضی درباره وضعیت جمال خاشقچی خبرنگار برجسته سعودی و همکار روزنامه وشانگتن پست مشاهده کرده‌ایم. همانطور که رئیس‌جمهور (آمریکا) هم اعلام کرده، ایالات متحده درباره ناپدید شدن او نگران است».

در ادامه این بیانیه آمده است: «مقام‌های ارشد وزارت خارجه آمریکا از طریق کانال‌های دیپلماتیک با مقام‌های پادشاهی عربستان سعودی درباره این موضوع صحبت کرده‌اند. ما از حکومت عربستان سعودی می‌خواهیم که از یک تحقیق کامل درباره ناپدید شدن آقای خاشقچی و همچنین شفاف بودن نتایج این تحقیق حمایت کند».

 

 

تعداد زیادی از سناتورها و نمایندگان عضو کنگره آمریکا نیز با ابراز نگرانی از مفقود شدن این روزنامه‌نگار سعودی، خواستار روشن‌شدن هرچه سریعتر اصل ماجرا شدند.

رسانه‌ها و تحلیلگران مختلف نیز در برابر حادثه‌ای که برای این همکار آنها رخ داده، سکوت نکرده و ضمن درخواست از ریاض برای شفاف‌سازی در این‌باره، خواستار واکنش تند جامعه جهانی علیه عربستان سعودی شدند.

خبرگزاری فرانسه در گزارشی به نقل از چند کارشناس تاکید کرد که مفقود شدن خاشقچی و احتمال قتل وی، می‌تواند به بروز تنش در روابط ریاض و آنکارا منجر شود. همچنین می‌تواند تلاش‌های صورت گرفته برای ترسیم چهره‌ای «اصلاح‌گر» از «محمد بن سلمان» ولی‌عهد سعودی را به باد بدهد.

خبرگزاری فرانسه به نقل از «کریستین اولریکسن» عضو اندیشکده «بیکر» دانشگاه «رایس» آمریکا نوشت: «این ضربه‌ای شدید به تصویری است که حامیان عربستان سعودی به دقت تلاش کرده‌اند در غرب، و به خصوص در واشنگتن، ایجاد کنند.»

اولریکسن می‌گوید: «این مسئله احتمالا به بروز یک بحران دیپلماتیک با ترکیه منجر می‌شود و در واشنگتن دیدگاه کسانی را تقویت می‌کند که محمد بن سلمان را فردی می‌دانند که حاضر است قمارهایی را آغاز کند، بی‌آنکه به تبعاتش بیاندیشد، چه در بحث محاصره قطر، چه در بازداشت سعد الحریری، چه در قطع رابطه با کانادا، و از همه واضح‌تر در یمن.»

 

 

«جیمز دورسی» از کارشناسان امور بین‌الملل هم ابراز اطمینان کرد که مفقود شدن خاشقچی می‌تواند به «وخامت قابل توجه» روابط آنکارا و ریاض منجر شود.

این عضو دانشکده مطالعات بین‌الملل «راجاراتنام» سنگاپور، می‌گوید: «ترکیه و عربستان سعودی درباره مجموعه‌ای از مسائل اختلاف نظر دارند؛ درباره ایران، قطر و اخوان المسلمین. اختلاف نظرهای آن‌ها از اشتراک نظرهایشان بیشتر است. اگر [مقام‌های ترکیه] بتوانند ثابت کنند که خاشقچی در کنسولگری عربستان و توسط عوامل سعودی کشته شده، این [مسئله] تبعات گسترده‌ای خواهد داشت.»

«توماس فریدمن» تحلیلگر ارشد روزنامه نیویورک تایمز نیز طی یادداشتی، از اینکه محمد بن سلمان را معمار عربستان نوین خوانده و از او حمایت کرده بود، ابراز تأسف و پشیمانی کرد.

فریدمن در این یادداشت نوشت: «اگر جمال توسط عوامل سعودی ربوده و کشته شده باشد این یک فاجعه برای محمد بن سلمان شاهزاده سعودی است و یک تراژدی برای ریاض و همه کشورهای عربی و یک نقض عمیق هنجارهای پاک انسانی است. این فاجعه نه از لحاظ تعداد اما از لحاظ اصول و مبنا حتی بدتر از فاجعه جنگ علیه یمن است. اگر ثابت شود که سعودی‌ها خاشقچی را کشته‌اند، آیا رهبران و سرمایه‌گذاران غربی حاضرند با بن سلمان همکاری کنند؟» (جزئیات بیشتر)

روزنامه «واشنگتن تایمز» نیز در مطلبی به قلم «مایکل روبین» اقدام احتمالی ولی‌عهد سعودی یا ملتزمین او در به قتل رساندن خاشقچی را «اشتباه بزرگی که نمی‌توان جبران کرد» توصیف کرده و نوشت که اگر این روزنامه‌نگار عربستانی کشته‌شده باشد، محمد بن سلمان، خطرناک‌ترین مرد در جهان خواهد بود.

 

 

غربی‌ها اگرچه با چند روز تاخیر نسبت به مفقود شدن تحلیل‌گر ناراضی سعودی واکنش نشان دادند اما می‌توان در مجموع و به‌جز مواردی نادر، واکنش‌های آنان را احتیاط‌آمیز و غیرقاطع ارزیابی کرد. نهایت این موضع‌گیری‌ها به لزوم تحقیق درباره سرنوشت خاشقچی منجر می‌شود، نه یک محکومیت همه‌جانبه به‌خاطر نقض حقوق بشر.